Khái niệm và Vai trò của Giám sát Ngân sách Nhà nước
Giám sát ngân sách nhà nước là một hoạt động mang tính chất định hướng và kiểm soát nhằm đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính công được phân bổ và sử dụng một cách hợp lý, hiệu quả và có trách nhiệm. Giám sát ngân sách không chỉ dừng lại ở việc theo dõi các khoản chi tiêu mà còn bao gồm việc đánh giá các chính sách tài chính, sự tuân thủ pháp luật và nguyên tắc quản lý tài chính công. Mục tiêu chính của giám sát ngân sách nhà nước là nhằm đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính, từ đó tạo niềm tin cho nhân dân và đảm bảo rằng ngân sách được sử dụng hướng tới phúc lợi xã hội.
Quốc hội Việt Nam đóng vai trò thiết yếu trong việc giám sát ngân sách nhà nước. Qua quy trình lập pháp, Quốc hội thực hiện quyền quyết định ngân sách nhà nước hàng năm, thông qua quy hoạch tài chính và phê duyệt các kế hoạch chi tiêu. Chính phủ trình bày ngân sách đến Quốc hội với một bản báo cáo chi tiết, trong đó nêu rõ các chỉ tiêu, mục tiêu cụ thể và các chương trình ưu tiên. Quốc hội không chỉ đóng vai trò thông qua ngân sách mà còn thực hiện chức năng giám sát quá trình thực hiện ngân sách trong cả năm tài chính nơi ngân sách được áp dụng.
Việc theo dõi, đánh giá và giám sát ngân sách là cực kỳ quan trọng để đảm bảo ngân sách nhà nước không chỉ được chi đúng mục đích mà còn phải đạt hiệu quả tối ưu trong việc phục vụ cho các nhu cầu của xã hội. Qua đó, giám sát ngân sách nhà nước của Quốc hội còn là một biểu hiện rõ nét cho tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính, đồng thời giúp phòng ngừa các hành vi tham nhũng và lãng phí trong sử dụng ngân sách công.
Căn cứ pháp lý và Thẩm quyền của Quốc hội trong Giám sát Ngân sách
Giám sát ngân sách nhà nước là một trong những chức năng quan trọng của Quốc hội Việt Nam, được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật. Cơ sở pháp lý cho hoạt động giám sát này chủ yếu được xác định bởi Hiến pháp năm 2013 và Luật Ngân sách nhà nước năm 2015. Theo Hiến pháp, Quốc hội là cơ quan đại diện cho nhân dân, có trách nhiệm thông qua ngân sách nhà nước và giám sát việc thực hiện ngân sách. Điều này có nghĩa là Quốc hội không chỉ quyết định về nguồn thu, chi tiêu mà còn theo dõi chặt chẽ các hoạt động liên quan đến quản lý tài chính nhà nước.
Luật Ngân sách nhà nước quy định rõ hơn về quy trình và thẩm quyền giám sát ngân sách của Quốc hội. Cụ thể, Quốc hội có quyền xem xét, phê duyệt dự toán ngân sách hàng năm và báo cáo quyết toán ngân sách từ Chính phủ. Ngoài ra, Quốc hội còn có thẩm quyền yêu cầu Chính phủ cung cấp thông tin và giải trình về việc thực hiện ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý ngân sách. Hệ thống các nghị quyết và quy chế giám sát cũng được Quốc hội ban hành để cụ thể hóa và hướng dẫn thực hiện các hoạt động giám sát này.
Không chỉ dừng lại ở việc xem xét và phê duyệt ngân sách, Quốc hội còn có quyền định kỳ tổ chức các phiên điều trần, hội nghị để nắm bắt tình hình thực hiện ngân sách. Qua đó, Quốc hội có thể thực hiện đánh giá, kiểm tra nhằm đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả và đúng mục đích. Những quy định này không chỉ tăng cường trách nhiệm của Quốc hội mà còn góp phần nâng cao hiệu lực quản lý ngân sách nhà nước, đảm bảo quyền lợi và lợi ích của nhân dân.
Quy trình Giám sát Ngân sách Nhà nước
Quy trình giám sát ngân sách nhà nước của Quốc hội Việt Nam là một hoạt động quan trọng nhằm đảm bảo tính hợp pháp, minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách công. Quy trình này thường bắt đầu bằng việc lập kế hoạch giám sát, trong đó Quốc hội sẽ xác định các vấn đề cần được xem xét và các lĩnh vực có thể gặp rủi ro về tài chính.
Trong giai đoạn thu thập thông tin, Quốc hội phải đảm bảo rằng dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm báo cáo tài chính, ý kiến từ các chuyên gia và phản hồi từ chính phủ. Thông qua việc tích cực tương tác và hợp tác với các cơ quan chức năng, Quốc hội có thể thu thập được thông tin chính xác và đầy đủ về tình hình quản lý ngân sách nhà nước.
Tiếp theo, tổ chức phiên họp giám sát là bước quan trọng để thảo luận và đánh giá các vấn đề được nêu ra trong kế hoạch giám sát. Tại các phiên họp này, các thành viên Quốc hội sẽ trình bày và thảo luận về các báo cáo liên quan, đưa ra các câu hỏi và yêu cầu giải trình từ các cơ quan điều hành. Đây cũng là thời điểm mà các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả ngân sách được phân tích và đánh giá một cách toàn diện.
Cuối cùng, kết quả giám sát sẽ được đánh giá và báo cáo. Quốc hội chịu trách nhiệm cung cấp những khuyến nghị cụ thể cho chính phủ nhằm nâng cao hiệu quả của ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, quy trình này không phải lúc nào cũng suôn sẻ, Quốc hội có thể gặp phải nhiều khó khăn như thiếu thông tin đầy đủ, sự chậm trễ trong việc cung cấp phản hồi hoặc sự không hợp tác từ các cơ quan liên quan.
Nguồn: “Giám Sát Ngân Sách Nhà Nước Của Quốc Hội Theo Pháp Luật Việt Nam”
Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam – Luận án Tiến sĩ
Tác giả: KHUẤT VIỆT HẢI
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Đức Minh
Trên đây là nội dung bài viết “Giám Sát Ngân Sách Nhà Nước Của Quốc Hội Theo Pháp Luật Việt Nam” mà LDM (Legal de Minimis) chia sẻ đến bạn đọc. LDM được thành lập vào năm 2021 với mục tiêu cống hiến cho công cuộc giáo dục pháp lý của nước nhà. Cùng đội ngũ những luật gia trẻ và tràn đầy nhiệt huyết, LDM nỗ lực từng ngày để trở thành người dẫn đường và đồng hành cùng các thế hệ sinh viên theo đuổi đam mê với nghề Luật. Chúng tôi tự hào là một trong những tổ chức tiên phong về giáo dục, định hướng, kết nối và xây dựng một diễn đàn về học và hành nghề Luật tại Việt Nam. Với phương châm “Cuộc hành trình vĩ đại nào cũng bắt đầu từ những bước chân nhỏ nhất”, LDM mong rằng sẽ góp phần tạo nên nhiều hành trình ý nghĩa cùng thế hệ luật sư hiện tại và tương lai.