Thành phố Hồ Chí Minh, với vai trò là trung tâm kinh tế, chính trị – xã hội lớn của cả nước, đang đối mặt với nhiều thách thức về an ninh trật tự. Mật độ dân số cao, sự phân hóa giàu nghèo, và sự xâm nhập của các tệ nạn xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tội phạm phát triển.
Thực tiễn tố tụng hình sự tại Việt Nam đang bộc lộ nhiều vấn đề đáng quan tâm như tội phạm hóa, phi tội hóa, tội phạm ẩn, oan sai và đặc biệt là việc áp dụng nguyên tắc trách nhiệm khởi tố và xử lý vụ án hình sự. Những vấn đề này cho thấy còn tồn tại những hạn chế trong cả quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật.
Sự vô tư của người tiến hành tố tụng (THTT) và người tham gia tố tụng (TGTT) là yếu tố cốt lõi để đảm bảo tính khách quan và công bằng trong quá trình giải quyết vụ án. Chỉ khi người THTT và TGTT thực sự vô tư, các quyết định đưa ra mới đúng người, đúng tội và được xã hội tin tưởng.
Trong tố tụng hình sự, Cơ quan điều tra đóng vai trò quan trọng hàng đầu, chịu trách nhiệm thực hiện các hoạt động điều tra ban đầu nhằm phát hiện, ngăn chặn và xử lý tội phạm. Việc đảm bảo hoạt động của cơ quan điều tra hiệu quả là một trong những yếu tố cốt lõi để bảo vệ trật tự pháp luật và quyền lợi của công dân.
Cơ quan Cảnh sát điều tra (CQCSĐT) đóng vai trò nòng cốt trong hoạt động điều tra, khởi tố các vụ án hình sự tại Việt Nam. Với gánh nặng công việc lớn và tỉ lệ vụ án cao, CQCSĐT đã đạt được nhiều thành tích đáng kể trong việc phát hiện, điều tra và xử lý các vụ án nghiêm trọng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động điều tra của CQCSĐT vẫn còn tồn tại một số hạn chế và bất cập như khởi tố oan sai, vi phạm quyền con người, gây ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan tố tụng và lòng tin của nhân dân.
Việc thực hiện Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) đã mang đến những tín hiệu tích cực khi chất lượng hoạt động xét hỏi và mức độ tranh tụng tại các phiên tòa được nâng cao. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế tồn tại, đặc biệt là trong việc đảm bảo quyền lợi của các bên tham gia tố tụng.
Một trong những vấn đề đáng chú ý là việc các yêu cầu của Viện kiểm sát về chứng minh tội phạm chưa được Cơ quan điều tra thực hiện đầy đủ. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu sót trong hồ sơ vụ án, gây khó khăn cho quá trình tranh tụng tại phiên tòa và ảnh hưởng đến tính khách quan của bản án.
Khởi tố vụ án hình sự là một trong những giai đoạn quan trọng nhất của tố tụng hình sự, có ý nghĩa quyết định đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) đã có những quy định chi tiết về thủ tục khởi tố, tuy nhiên, trong quá trình áp dụng vẫn còn tồn tại một số hạn chế và bất cập.
Khoa học luật tố tụng hình sự (TTHS) không ngừng phát triển, dựa trên nền tảng là các học thuyết và nghiên cứu của các chuyên gia. Tuy nhiên, trước sự biến đổi không ngừng của xã hội, các quan điểm khoa học về TTHS cũng cần được cập nhật và điều chỉnh. Đặc biệt, hoạt động tranh tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự (XXSTVAHS) là một lĩnh vực đòi hỏi sự nghiên cứu sâu rộng và liên tục.
Nghiên cứu hoạt động bào chữa của luật sư trong các vụ án hình sự (VAHS) về tham nhũng hiện nay đang là một vấn đề cấp bách. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự (TTHS), tuy nhiên, việc nghiên cứu chuyên sâu về hoạt động bào chữa của luật sư trong các vụ án tham nhũng còn hạn chế.
Hoạt động áp dụng pháp luật hình sự (PLHS) của cơ quan điều tra (CQĐT), viện kiểm sát (VKS) và tòa án đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống pháp luật hình sự. Mặc dù tác động trực tiếp của hoạt động này thường chỉ tập trung vào từng vụ án cụ thể, nhưng nó lại có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với toàn xã hội.
