Đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm do người chưa thành niên (NCTN) thực hiện, là một nhiệm vụ cấp bách và đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội. Chính sách hình sự (CSHS) đối với NCTN phạm tội đóng vai trò hạt nhân trong cuộc đấu tranh này, đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, giữa pháp luật và việc áp dụng pháp luật.
Chế định biện pháp ngăn chặn (BPNC) trong tố tụng hình sự (TTHS) tại Việt Nam: mặc dù đóng vai trò quan trọng trong công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm (ĐTCTP) nhưng vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập.
Các nghiên cứu về án treo tại Việt Nam, đặc biệt ở khu vực Miền Trung và Tây Nguyên, đã chỉ ra nhiều hạn chế về lý luận, pháp luật và thực tiễn áp dụng. Để khắc phục những tồn tại này, cần có một cách tiếp cận mới, đó là kết hợp góc nhìn xã hội học, xã hội học pháp luật và xã hội học luật hình sự vào việc nghiên cứu án treo. Điều này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tác động của án treo trong thực tiễn xã hội và từ đó đưa ra những đề xuất hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành án.
Chất lượng thực hành quyền công tố của Kiểm sát viên tại phiên tòa xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự là một vấn đề nghiên cứu quan trọng nhưng chưa được khai thác đầy đủ. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu, các tiêu chí đánh giá cụ thể và toàn diện về chất lượng thực hành quyền công tố vẫn còn hạn chế.
Tình hình tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp tại Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh duyên hải miền Trung, đang diễn biến hết sức phức tạp trong những năm gần đây. Số vụ án liên quan đến dùng nhục hình, bức cung, làm sai lệch hồ sơ ngày càng tăng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của cơ quan tư pháp và niềm tin của người dân. Các vụ án điển hình như vụ Ngô Thanh Kiều tại Phú Yên và vụ Huỳnh Văn Nén đã gây chấn động dư luận.
Theo thống kê, từ năm 2012 đến 2015, hàng giả, đặc biệt là hàng giả thực phẩm chiếm tỷ lệ lớn trong các vụ án liên quan. Bộ luật Hình sự 2015 (BLHS 2015) đã có những điều chỉnh đáng kể để tăng cường phòng chống tội phạm này. Việc chia tách tội danh sản xuất, buôn bán hàng giả thành các tội danh cụ thể như tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (Điều 193) và tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194) là một điểm mới đáng chú ý.
Tội phạm học đã khẳng định rằng không gian địa lý là một yếu tố quyết định đến tình hình tội phạm. Mỗi địa bàn, đặc biệt là các vùng miền núi phía Bắc với địa hình phức tạp và điều kiện kinh tế – xã hội đặc thù, đều có những đặc điểm tội phạm riêng.
Theo thống kê của Cục Thống kê tội phạm và công nghệ thông tin – VKSND tối cao, từ năm 2008 đến năm 2017, đã có nhiều trường hợp người bị bắt khẩn cấp hoặc bắt quả tang nhưng sau đó lại được trả tự do, không xử lý hình sự. Điều này cho thấy còn tồn tại nhiều bất cập trong việc áp dụng biện pháp bắt người tại Việt Nam, gây ra những hậu quả nghiêm trọng như xâm phạm quyền con người, làm giảm uy tín của cơ quan tố tụng.
Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm vị thành niên (NCTN) ngày càng trở nên phức tạp, với số lượng vụ án tăng và tính chất các vụ án ngày càng nghiêm trọng. Theo thống kê của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, tỷ lệ tội phạm vị thành niên bị truy tố tăng trung bình 10% hàng năm. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện hệ thống tư pháp hình sự đối với NCTN, nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Theo báo cáo thống kê của Tòa án nhân dân tối cao về các vụ án xâm hại tình dục trong giai đoạn 2010-2019, tình hình tội phạm xâm hại tình dục tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp và nghiêm trọng. Số lượng vụ án và nạn nhân, đặc biệt là trẻ em, ngày càng tăng. Tuy nhiên, con số này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi nhiều vụ việc chưa được phát hiện hoặc không được trình báo.
