“It’s only because of their stupidity that they’re able to be so sure of themselves.”
― Franz Kafka, The Trial
1. Giới thiệu về tác giả
Franz Kafka (1883–1924) là một nhà văn người Bohemian nói tiếng Đức gốc Do Thái, nổi tiếng với những câu chuyện kỳ lạ và hiện hữu thường đi sâu vào các chủ đề về sự xa lánh, ác mộng quan liêu và sự vô lý của sự tồn tại của con người. Sinh ra ở Praha, lúc đó là một phần của Đế quốc Áo-Hung, Kafka đã dành phần lớn cuộc đời mình để chiến đấu với nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau và làm một công việc tầm thường tại một công ty bảo hiểm, trong khi bí mật nuôi dưỡng nghề văn học của mình.
Phần lớn trong số đó được xuất bản sau khi ông qua đời bởi người bạn hân Max Brod, bất chấp di chúc yêu cầu tiêu hủy, đã gìn giữ và đưa những tác phẩm của Kafka đến với thế giới. Cuốn tiểu thuyết “The Trial” của ông được coi là một kiệt tác, nắm bắt được bản chất siêu thực và áp bức của một hệ thống tư pháp vô danh phản ánh những lo lắng và triết lý của Kafka.
2. Tóm tắt tác phẩm Vụ án (The Trial)
Josef K., thủ quỹ trưởng tại một ngân hàng, bị bắt vào một buổi sáng bởi hai đặc vụ bí ẩn. Tuy nhiên, họ từ chối nói cho anh ta biết tội danh mà anh ta bị buộc tội. Anh ta không bị giam giữ chờ xét xử mà vẫn được phép tiếp tục cuộc sống hàng ngày cho đến khi nhận được lệnh triệu tập từ Ủy ban Công việc.
Bà chủ nhà của anh ta – Frau Grubach, cho rằng phiên tòa có thể liên quan đến mối quan hệ không đứng đắn giữa anh ta với người hàng xóm, Fräulein Bürstner. Vì vậy, K. đến thăm Bürstner và cuối cùng đã hôn cô ấy. Sau đó, anh ta phát hiện ra rằng một người thuê trọ từ phòng bên cạnh, Fräulein Montag, đã chuyển vào sống cùng Bürstner, khiến K. nghi ngờ rằng Bürstner đang cố gắng tránh xa bất kỳ liên quan nào đến mình.
Tiếp theo, anh ta nhận được lệnh phải đích thân xuất hiện trước tòa vào Chủ nhật, nhưng không được thông báo về ngày xét xử cụ thể hoặc phòng xử án chính xác. Cuối cùng, anh ta tìm thấy căn phòng xét xử trên tầng áp mái và được thông báo rằng mình đã đến trễ. Khi cố gắng tự bào chữa và chỉ ra sự vô căn cứ của cáo buộc chống lại mình, anh ta chỉ càng làm cho các nhà chức trách thêm phẫn nộ.
Sau đó, K. cố gắng thẩm vấn thẩm phán về bản chất vụ án của mình, nhưng vợ của thẩm phán lại tìm cách quyến rũ anh ta. Thẩm phán sau đó dẫn K. đi tham quan các văn phòng của tòa án. Tình hình càng trở nên kỳ lạ hơn khi K. tình cờ bắt gặp hai đặc vụ vô danh đã bắt giữ anh ta trước đó. Họ đang bị một người đàn ông đánh đòn vì những gì K. đã nói trong phiên xét xử trên tầng áp mái. K. cố gắng can thiệp và cầu xin cho họ, nhưng người đàn ông vẫn tiếp tục đánh họ.
Josef K. nhận được chuyến thăm từ người chú của mình, người lo lắng về những tin đồn xung quanh K. và phiên tòa. Ông giới thiệu K. với Herr Huld, một luật sư đang nằm liệt giường và được một nữ y tá trẻ tên Leni chăm sóc. Leni quyến rũ K., và khi người chú phát hiện ra cháu trai mình đã chấp nhận sự quyến rũ của cô ấy, ông vô cùng tức giận vì cho rằng điều đó sẽ ảnh hưởng xấu đến vụ kiện của K.
Nhận ra rằng Huld không phải là một người bào chữa đáng tin cậy, K. tìm đến Titorelli, họa sĩ của tòa án, để nhờ giúp đỡ. Titorelli đồng ý giúp anh ta nhưng cho biết quá trình xét xử không có lợi cho bị cáo và Josef K. sẽ rất khó được tha bổng. Cuối cùng, K. quyết định tự bào chữa.
Trên đường đến gặp Huld để sa thải ông ta, K. gặp Rudi Block, một khách hàng khác của Huld, người đưa ra một số lời khuyên. Block đã theo đuổi vụ kiện của mình suốt năm năm và gần như mất hết mọi thứ: tiền bạc, công việc kinh doanh và cả đạo đức (anh ta cũng có quan hệ tình ái với Leni).
Josef K. được giao nhiệm vụ tháp tùng một khách hàng người Ý quan trọng đến nhà thờ lớn của thành phố. Tại đây, K. nhận ra rằng vị linh mục, thay vì giảng đạo chung chung, lại đang nói chuyện trực tiếp với anh ta. Hai người thảo luận về một câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng (được xuất bản riêng với tiêu đề Trước Cánh Cửa Luật Pháp), kể về một người lính gác đứng trước một cánh cửa dẫn đến “luật pháp” nhưng từ chối cho một người đàn ông vào.
Người đàn ông chờ đợi trước cánh cửa đó suốt đời, và đến khi sắp chết, anh ta hỏi người lính gác tại sao không ai khác cố gắng vào trong. Người lính gác tiết lộ rằng cánh cửa này chỉ dành riêng cho anh ta, và bây giờ nó sẽ được đóng lại.
Linh mục tin rằng câu chuyện này phản ánh hoàn cảnh của Josef K., mặc dù nhiều người có những cách hiểu khác nhau về ý nghĩa của nó. K. và linh mục tranh luận về ý nghĩa cuối cùng của câu chuyện. Vào ngày trước sinh nhật lần thứ ba mươi mốt của mình, hai người đàn ông đến căn hộ của K., dẫn anh ta ra ngoài và đâm anh ta đến chết, kết liễu anh ta “như một con chó”.
3. Phân tích và cảm nhận
The Trial là một trong số những tác phẩm lấy chủ đề có quan hệ gần gũi với sinh viên Luật. Trong tác phẩm hệ thống pháp luật không phải là một nơi để tìm công lý, mà là một mê cung không lối thoát. Dù nhiều người cho rằng tác phẩm này có cái kết không thoả đáng, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và Josef K. xứng đáng có một phiên toà nơi ông được hưởng những quyền này. Tuy nhiên, đó cũng chính là sự tàn khốc mà Kafka muốn khắc họa: bạn không được lựa chọn, không được giải thích, không được minh oan — bạn chỉ là một phần trong một trò chơi mà bạn không biết luật lệ.
Có thể nói Kafka là một “nhà văn trào phúng” và là người có khiếu hài hước đen tối. Đều này được thể hiện rõ qua The Trial và là đặc trưng trong văn học của ông “Kafkaesque”. Nhiều tác phẩm khác của ông đều là những người bình thường bị cuốn vào những tình huống “bất thường” và bất lực trước chúng.
The Trial là một vở hài kịch thú vị cho ai đó muốn tìm một chút thay đổi khỏi các cuốn sách chuyên môn cứng nhắc để có một chút chiêm nghiệm và “hài hước. Sau khi đọc xong cuốn sách này, mình cũng đã dành một chút thời gian tìm hiểu về ý nghĩa của câu chuyện, với tư cách là một người theo luật, một cuốn sách mang chủ đề về “quá trình tố tụng” thật sự là một góc nhìn thú vị từ một nhà văn. Bạn của ông – Max Brod, đã kể lại rằng Kafka đã cười lớn khi đọc lại cuốn sách trong quá trình viết, và thực sự sau một quá trình đào sâu vào những tầng ý nghĩa của của sách mình mới hoàn toàn hiểu được. Điển hình từ bản thân, mình cảm thấy việc Josef K. có hàng loạt người phụ nữ quyến rũ, những hình ảnh của họ luôn được khắc hoạ một cách hài hước như họ chỉ là một diễn viên trong một vở hài kịch, họ luôn có mối quan hệ mập mờ với những người đàn ông khác nhưng luôn bị cuốn hút bởi K. và cố gắng tiếp cận ông. Thậm chí ngay trong phần đầu tiểu thuyết, như một cái nháy mắt trước chính chủ nhà của K. cũng cho rằng việc này là lý do dẫn tới việc ông bị bắt. Bản thân mình coi việc K. dễ dàng để những người phụ nữ này tiếp cận, và hơn hết có những mối quan hệ không đứng đắn với họ là lý do dẫn tới phiên xử của ông, và qua suốt cuốn sách là một chấm nhỏ cho thấy K. không thực sự vô tội như anh ta tưởng.
Một phân cảnh khác trong câu chuyện làm mình ấn tượng khác là cuộc trò chuyện cuối cùng giữ Josef K. và vị linh mục. Có thể nói đây là một phần mang tính siêu thực, và là một cú bẻ lái bất ngờ. Đoạn hội thoại này đã cho K. cũng như bản thân người đọc là mình một góc nhìn mới mẻ về tội lỗi và sự chấp nhận. Mặc dù quan điểm của tác giả sẽ hơi khác với từng đối tượng. Nhưng sự ẩn dụ cho việc tôn giáo sẽ thành công ở nơi mà Luật Pháp (đại diện bởi vị Luật sư) và Nghệ Thuật (đại diện bởi người hoạ sĩ) thất bại.
Mình mới tiếp cận với “Kafkaesque” qua một bài TED Talk và The Trial là tác phẩm đầu tiên của mình đọc của ông. Mình thích cách ông tạo nên một bầu không khí ngột ngạt và bí ẩn cho tác phẩm, cách ông rút cạn sức sống của K., khiến người đọc có thể đồng cảm khi họ đang có một gánh nặng tâm lý vô hình, chúng sẽ ảnh hưởng tới mọi khía cạnh cuộc sống của họ. Tác phẩm có thể qua lần đọc đầu của mình thì “khó hiểu” và “bí bách” với nhịp độ và mạch chuyện không thống nhất, tuy nhiên sau khi đọc một số phân tích và qua lần đọc thứ hai ở một số phân đoạn mình thấy đây là một tiểu thuyết với nhiều tầng nghĩa.
Câu trích dẫn mình thích nhất và cũng là câu mở đầu của tác phẩm:
“Ai đó hẳn đã bịa chuyện về Josef K., vì không hề làm gì sai, anh ta bị bắt vào một buổi sáng.”
4. Đây có phải là cuốn sách dành cho bạn?
“The Trial” (Vụ Án) của Franz Kafka là một cuốn tiểu thuyết biểu tượng về sự vô lý của hệ thống pháp luật và bộ máy quan liêu, với những yếu tố siêu thực, u ám, và đầy ẩn dụ. Không chỉ dành cho dân luật, mà bất kỳ ai quan tâm đến quyền lực, công lý, và sự bất lực của con người trước hệ thống đều có thể tận hưởng bầu không khí được xây dựng bởi tác phẩm.
5. Đọc gì – xem gì sau “The Trial”?
Sau khi hoàn thành “The Trial” chắc chắn người đọc sẽ muốn tìm thêm các tiểu thuyết do ông viết. Hai tác phẩm nổi bật mà các bạn có thể tìm kiếm là Lâu Đài (The Castle) và Hóa Thân (The Metamorphosis). Đây cũng là 2 cuốn sách mà tác giả ở trong danh sách “to read” của mình trong năm 2025. Ngoài những cuốn sách trên, tác giả cũng muốn giới thiệu 2 cuốn sách kinh điển khác sẽ sớm có một bài viết giới thiệu chi tiết mà mình đã được đọc là 1984 của George Orwell và The Stranger của Albert Camus. Dù chủ đề và bối cảnh của chúng khác nhau, nhưng các tác phẩm này đều gợi lên một sự vô vọng trước một hệ thống xã hội có sự “phi lý”.
Ngoài các tác phẩm văn học, có lẽ chúng ta cũng có thể tìm tới một vài bộ phim thú vị dành cho cuối tuần mang màu sắc tương đồng như The Platform hay Black Mirror.
Tuy nhiên, nếu các bạn tìm kiếm một bộ phim nằm ngoài thị hiếu đại chúng hiện nay tại sao không thử chính tác phẩm dựa theo “The Trial” được sản xuất năm 1962 dưới định dạng đen trắng. Đây sẽ là một món ăn tinh thần đặc sắc để đưa người xem về một thời kỳ đầu của ngành điện ảnh cũng như một góc nhìn mới về tác phẩm.
Trailer The Trial (bản làm lại năm 2022)
Trích dẫn:
Kafka’s jovial side revealed tại: https://www.theguardian.com/books/booksblog/2008/jul/03/post26
Tác giả: Lê Nguyễn Hải Bình
Chúng tôi luôn chào đón tất cả các bạn tham gia chia sẻ cảm nhận và góc nhìn của mình về những cuốn sách yêu thích. Mỗi bài đánh giá không chỉ giúp cộng đồng độc giả có thêm góc nhìn đa chiều mà còn lan tỏa niềm đam mê đọc sách. Gửi bài viết của bạn tại: https://ldm-edu.com/dong-gop-bai-viet/