Khái niệm quyền tiếp cận thông tin
Quyền tiếp cận thông tin là một trong những quyền cơ bản của con người, được công nhận bởi nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Quá trình hội nhập toàn cầu đã làm nổi bật tầm quan trọng của quyền này trong việc xây dựng một xã hội dân chủ và minh bạch. Quyền tiếp cận thông tin cho phép công dân có được các thông tin quan trọng từ chính phủ và các cơ quan nhà nước, từ đó họ có thể tham gia tích cực hơn vào các vấn đề của xã hội.
Theo các tiêu chuẩn quốc tế, quyền tiếp cận thông tin bao gồm việc mọi người được tiếp cận thông tin công, đặc biệt là thông tin liên quan đến chính sách công và hoạt động của các cơ quan nhà nước. Một trong những nguyên tắc cơ bản của quyền này là tính minh bạch, yêu cầu việc cung cấp thông tin một cách kịp thời và đầy đủ. Cơ sở pháp lý cho quyền tiếp cận thông tin thường được quy định trong hiến pháp hoặc các văn bản pháp luật khác, thể hiện cam kết của nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi của công dân.
So sánh với nhiều quốc gia, quyền tiếp cận thông tin đã được thực thi hiệu quả ở nhiều nơi. Ví dụ, tại Thụy Điển, quyền truy cập thông tin được coi là một trong những quyền dân chủ cơ bản, với luật lệ rõ ràng về việc cung cấp thông tin công khai. Trong khi đó, ở Việt Nam, dù đã có những bước tiến nhất định, việc thực hiện quyền này vẫn còn gặp nhiều thách thức do các rào cản về pháp lý và văn hóa. Như vậy, việc nâng cao quyền tiếp cận thông tin trong xã hội Việt Nam không chỉ là một nhu cầu cấp thiết mà còn là một bước đi quan trọng hướng tới sự phát triển bền vững và toàn diện của đất nước.
Thực trạng quyền tiếp cận thông tin tại Việt Nam
Quyền tiếp cận thông tin ở Việt Nam đã trở thành một vấn đề quan trọng trong bối cảnh phát triển xã hội và kinh tế. Luật tiếp cận thông tin be ban hành vào năm 2016 đã đánh dấu bước tiến đáng kể trong việc đảm bảo quyền này. Tuy nhiên, thực trạng thực hiện quyền tiếp cận thông tin vẫn còn hạn chế do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan.
Mặc dù có các quy định pháp lý rõ ràng, nhưng việc áp dụng chúng vào thực tế gặp nhiều khó khăn. Theo một số nghiên cứu thực địa, người dân thường phải đối mặt với nhiều trở ngại khi muốn tiếp cận thông tin. Yếu tố khó khăn đầu tiên liên quan đến việc thiếu sự minh bạch trong cung cấp thông tin từ cơ quan nhà nước. Nhiều cơ quan vẫn chưa nghiêm túc thực hiện nghĩa vụ cung cấp thông tin, dẫn đến việc công dân gặp khó khăn trong việc tìm kiếm và tiếp nhận thông tin họ cần.
Thêm vào đó, tư duy hành chính vẫn còn mang nặng tính bảo thủ và ngại công khai thông tin. Có không ít người dân đã phản ánh về những đụng chạm và cản trở từ cơ quan chức năng khi họ yêu cầu thông tin. Theo khảo sát, khoảng 54% người được hỏi cho rằng việc làm thủ tục tiếp cận thông tin quá phức tạp và thời gian xử lý thường kéo dài. Ngoài ra, còn có sự thiếu hiểu biết về quyền tiếp cận thông tin trong cộng đồng, khiến nhiều người dân không dám yêu cầu hoặc không biết yêu cầu thông tin như thế nào cho đúng cách.
Bên cạnh những khó khăn, ý thức về quyền tiếp cận thông tin đang dần được nâng cao trong xã hội. Nhiều nhóm cộng đồng và tổ chức xã hội cũng đã thực hiện các hoạt động nâng cao nhận thức về quyền lợi này. Tuy nhiên, để quyền tiếp cận thông tin thực sự trở thành thực tiễn, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa người dân và chính quyền để tạo ra một môi trường minh bạch và dễ dàng hơn trong việc tiếp cận thông tin công.
Các giải pháp để đảm bảo quyền tiếp cận thông tin
Để đảm bảo quyền tiếp cận thông tin ở Việt Nam, một số giải pháp cụ thể cần được triển khai. Đầu tiên, việc thúc đẩy sự minh bạch trong hoạt động của chính phủ là rất quan trọng. Chính phủ cần phải công bố thông tin một cách thường xuyên, đầy đủ và chính xác để công dân có thể dễ dàng theo dõi và giám sát các hoạt động của chính quyền. Việc ban hành và thực hiện các quy định liên quan đến thông tin công cũng sẽ giúp giảm bớt sự nghi ngờ của người dân và tăng cường lòng tin vào các cơ quan chính quyền.
Thứ hai, cải thiện quy trình cung cấp thông tin là một yếu tố cần thiết. Cần có hệ thống đơn giản, hiệu quả và dễ dàng để người dân có thể yêu cầu và nhận thông tin mà họ cần. Điều này có thể bao gồm việc tổ chức các khóa đào tạo cho các cán bộ chính quyền để họ có khả năng đáp ứng tốt hơn các yêu cầu thông tin từ người dân.
Thêm vào đó, nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền tiếp cận thông tin của họ là một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua. Cần có các chương trình tuyên truyền rộng rãi qua các kênh truyền thông đại chúng nhằm tạo ra nhận thức về quyền lợi này và khuyến khích người dân sử dụng quyền của mình một cách tích cực. Sự tham gia của chính người dân trong việc yêu cầu thông tin sẽ tạo ra áp lực giúp chính quyền thực hiện tốt hơn quyền này.
Fullscreen ModeNguồn: “Quyền tiếp cận thông tin và việc đảm bảo thực hiện ở Việt Nam“
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội – Luận văn Thạc sĩ
Tác giả: Đoàn Văn Chung
Người hướng dẫn khoa học: GS. TSKH. ĐÀO TRÍ ÚC
Trên đây là nội dung bài viết “Quyền tiếp cận thông tin và việc đảm bảo thực hiện ở Việt Nam” mà LDM (Legal de Minimis) chia sẻ đến bạn đọc. LDM được thành lập vào năm 2021 với mục tiêu cống hiến cho công cuộc giáo dục pháp lý của nước nhà. Cùng đội ngũ những luật gia trẻ và tràn đầy nhiệt huyết, LDM nỗ lực từng ngày để trở thành người dẫn đường và đồng hành cùng các thế hệ sinh viên theo đuổi đam mê với nghề Luật. Chúng tôi tự hào là một trong những tổ chức tiên phong về giáo dục, định hướng, kết nối và xây dựng một diễn đàn về học và hành nghề Luật tại Việt Nam. Với phương châm “Cuộc hành trình vĩ đại nào cũng bắt đầu từ những bước chân nhỏ nhất”, LDM mong rằng sẽ góp phần tạo nên nhiều hành trình ý nghĩa cùng thế hệ luật sư hiện tại và tương lai.